Sầu riêng – loại trái cây được mệnh danh là “vua của các loại trái cây” – đang trở thành ngôi sao sáng trong ngành nông sản xuất khẩu của Việt Nam. Với hương vị đặc trưng và chất lượng ngày càng được nâng cao, sầu riêng Việt Nam đã và đang chinh phục các thị trường khó tính, đặc biệt là Trung Quốc, và cạnh tranh trực tiếp với Thái Lan – quốc gia từng thống trị thị trường này.
Sự Bùng Nổ Của Xuất Khẩu Sầu Riêng Việt Nam
Năm 2024, sầu riêng Việt Nam đạt giá trị xuất khẩu 3,3 tỷ USD, chiếm 46% tổng kim ngạch rau quả cả nước. Trong đó, Trung Quốc là thị trường chủ lực với 97% lượng xuất khẩu (3,2 tỷ USD). Sự tăng trưởng này bắt nguồn từ việc ký kết Nghị định thư xuất khẩu sầu riêng tươi giữa hai nước năm 2022, mở đường cho việc mở rộng thị phần từ 421 triệu USD (2022) lên 3,3 tỷ USD (2024).
Lợi Thế Cạnh Tranh So Với Thái Lan
- Giá cả: Giá trung bình 4.662 USD/tấn, thấp hơn 21% so với Thái Lan (5.900 USD/tấn).
- Vị trí địa lý: Thời gian vận chuyển sang Trung Quốc chỉ 2-3 ngày, giảm chi phí bảo quản.
- Mùa vụ linh hoạt: Cung ứng quanh năm nhờ khí hậu nhiệt đới ổn định.
Thách Thức Lớn: Kiểm Soát Chất Lượng Và Hạ Tầng
Trung Quốc siết chặt kiểm tra dư lượng hóa chất như Auramine O (BY2), khiến 15% lô hàng Việt Nam bị trả lại năm 2024. Hệ thống cơ sở đóng gói của Việt Nam chỉ đáp ứng 30% nhu cầu, so với Thái Lan có hàng nghìn cơ sở đạt chuẩn GlobalGAP.
- Đầu tư 500 triệu USD nâng cấp 50 kho lạnh công nghệ cao đến năm 2026.
- Phát triển giống sầu riêng RI6 và Monthong Thái chống chịu sâu bệnh.
- Mở rộng sang thị trường Nhật Bản và Hàn Quốc với sản phẩm sơ chế.
Malaysia: Tham Vọng Và Những Cơn Gió Ngược
Musang King – “Vua Sầu Riêng” Trên Đất Trung Quốc
Năm 2024, Malaysia xuất khẩu 19,25 triệu kg sầu riêng sang Trung Quốc, trị giá 212,05 triệu USD. Trong đó, Musang King chiếm 70% thị phần cao cấp với giá bán lẻ lên đến 120 USD/kg tại Thượng Hải. Tuy nhiên, thời tiết bất lợi tại Penang khiến sản lượng 2025 dự kiến giảm 40%, chỉ đạt 20-30 quả/cây so với mức 80 quả thông thường.
Khủng Hoảng Khí Hậu Tại Penang
Mưa lớn liên tục từ tháng 3-4/2025 gây:
- Rụng 95% hoa đầu vụ
- Tăng 300% tỷ lệ nhiễm nấm Phytophthora
- Thiệt hại ước tính 120 triệu USD cho ngành trồng sầu riêng
Chiến Lược Đột Phá Của Malaysia
- Công nghệ chuỗi lạnh: Đầu tư 30 triệu RM cho hệ thống CAS (Cells Alive System) kéo dài thời gian bảo quản từ 3 ngày lên 2 tuần.
- Đa dạng hóa sản phẩm: Phát triển dòng cà phê sầu riêng cao cấp giá 50 USD/hộp 200g.
- Chống hàng giả: Triển khai blockchain để truy xuất nguồn gốc Musang King.
Bức Tranh Toàn Cảnh: Cạnh Tranh Tam Giác Vàng
| Quốc Gia | Xuất Khẩu 2024 (USD) | Thị Phần Trung Quốc | Giá Trung Bình (USD/tấn) |
|---|---|---|---|
| Việt Nam | 3.3 tỷ | 57% | 4,662 |
| Thái Lan | 3.75 tỷ | 43% | 5,900 |
| Malaysia | 212 triệu | 3% | 11,000 |
Dự Báo Đến 2030:
- Việt Nam: Mục tiêu 5 tỷ USD, chiếm 65% thị phần Trung Quốc
- Malaysia: Kế hoạch tăng gấp 3 lần sản lượng Musang King
- Thái Lan: Chuyển hướng 30% sang chế biến sâu
Cuộc Chơi Không Chỉ Là Hương Vị
Sự cạnh tranh giữa các quốc gia Đông Nam Á trong ngành xuất khẩu sầu riêng phản ánh bước chuyển mình của nông nghiệp công nghệ cao. Thành công sẽ thuộc về những ai kết hợp được chất lượng truyền thống với đổi mới công nghệ và chiến lược thị trường thông minh.